Mindfulness is tegenwoordig een populair woord. Het wordt overal. Maar, waar komt het eigenlijk vandaan?
Er wordt wel gezegd dat mindfulness voortkomt uit boeddhistische meditatie. De boeddhistische stroming Vipassana komt dan denk ik het meest in de buurt. Je kunt Vipassana omschrijven als een zeer intensieve vorm van aandachtstraining. Deze vorm van meditatie heb ik ook wat nader onderzocht.
Retraite
Enkele jaren geleden nam ik in Australiƫ deel aan mijn eerste Vipassanaretraite. Deze duurde 10 dagen. Deelnemers leggen voor zulke retraites een gelofte af om 10 dagen niet te spreken. Op vrijwillige basis onderwerpen zij zich bovendien aan een zeer strikt meditatieregime
De training zelf bestond de eerste dagen uit het concentreren van de aandacht. De aandacht ging naar het ademen door de neus.
Na die eerste dagen werd de focus verlegd naar de rest van het lichaam. Alle onderdelen afzonderlijk werden gevoeld en doorvoeld. Vervolgens mocht ook in afwisseling hiermee het accent gelegd worden op de (energetische) doorstroming door het gehele lichaam, in combinatie met de ademstroom.
Al met al een zeer intens gebeuren. Veel deelnemers hadden tijdens de retraite een totaal nieuwe beleving. In het Engels heb je de uitdrukking four seasons in one day. Dat heb ik altijd wel een mooie omschrijving gevonden van wat er die dagen gebeurde in mij.
Overeenkomst en verschil
Wat zijn de overeenkomsten en de verschillen tussen mindfulness en Vipassana?
De overeenkomst is dat het bij beide vormen aandacht centraal staat. Het gaat daarbij om alles wat je in jezelf ervaart. Bij beide word je aangemoedigd om jezelf fysiek, mentaal en emotioneel te onderzoeken. Naarmate je hierin meer oefent, wordt die waarneming steeds subtieler.
Een groot verschil zit in de benadering waarvoor wordt gekozen. In mijn optiek is mindfulness een vorm op zich. Het is dus zeker niet alleen een afgeleide van het boeddhistische Vipassana. Mindfulness is voor de westerse beoefenaar aangepast. Ze heeft hierdoor echt eigen karakter en daarmee is zij wezenlijk verschillend van de oosterse vorm.
Mentaal
Mindfulness is meer mentaal gericht dan Vipassana. In Mindfulness worden deelnemers aangemoedigd om hun ervaringen in hun hoofd te benoemen.
Juist het loskomen van die namen en vormen staat centraal in de Oosterse meditatievormen. Hoe nuttig mindfulness ook moge zijn, daar krijg je niet echt het instrumentarium voor.
Voorkeur
Mijn persoonlijke voorkeur gaat om die reden uit naar Vipassana, maar in een dergelijke keuze staat natuurlijk iedereen vrij. Bij mij past meer de benadering van lichaam, geest en adem ondervinden. Het mentaal benoemen houdt mijn denken te actief.
Mindfulness is voor mij toch meer iets voor psychologen. Voor mensen die vooral rationeel zijn, komt mindfulness wellicht ook het beste van pas.