Spiritualiteit en geloven hebben wel het een en ander met elkaar te maken. Doorgaans denken we echter bij geloven aan de kerk en bij spiritualiteit meer aan mediteren. Naar de kerk gaan lijkt veelal vooral samen te gaan met boekenwijsheid. Je bestudeert de Bijbel of de Koran. Bidden hoort er ook bij. Het Woord en het denken lijken echter meestal een prominentere plaats in te nemen dan de innerlijke oefening en ervaring.
Voor gelovigen is spiritualiteit soms ook een lastig woord. Zij denken dan aan moderne vormen als New Age. Meditatie is eveneens niet altijd een geliefde term als je het hebt over geloven. Mijn inziens zijn bidden en mediteren echter zeer vergelijkbaar van aard.
Spiritual Care
De afgelopen jaren heb ik me intensief bezig gehouden met geestelijke verzorging. In het Engels wordt dit vak omschreven als spiritual care. Deze studie volgde ik vanuit een vrijzinnige organisatie. De vrijzinnigheid heeft haar grondvesten in het christendom.
Wat nu precies de verhouding is tussen spiritualiteit en geloven bleef voor mij tijdens de studie de hamvraag. Beide hebben veel te maken met vertrouwen, met een uitkijkje op wat boven de zichtbare, aardse werkelijkheid gaat.
Eerst zien
In onze rationele, westerse wereld zijn we tegenwoordig meer van eerst zien dan geloven. Hier ligt in spiritualiteit en geloven een belangrijke crux. Zien is hierin namelijk vanuit een andere bron dan met onze tastbare ogen. In kerkelijke termen zou je zien kunnen benaderen als geloof en (toe)vertrouwen. In de spiritualiteit kun je spreken van innerlijk weten, (her)kennen en zien van binnenuit.
Misschien geeft deze omschrijving ook meteen iets meer duidelijkheid over het onderscheid dat je kunt maken tussen spiritualiteit en geloven. Bij geloven gaat het om een instantie buiten je waar je in gelooft en op vertrouwt. Bij spiritualiteit is het iets in jezelf wat je aanboort en wakker maakt.
Schijnbare tegenstelling
Uiteindelijk denk ik dat geloven en spiritualiteit vruchten zijn van dezelfde boom. In de vrijzinnige studieomgeving leek mij dit ook al zo te zijn. Nadrukken worden misschien net wat anders gelegd en gebruikte vormen verschillen misschien een beetje.
Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat bidden als vorm van mediteren altijd een grote plaats heeft ingenomen in de kloosters. Innerlijk richten de monniken en de nonnen zich daarin tot hun God. In meditatie richt je je wellicht niet specifiek tot een godheid. Het is echter wel iets wat het aardse en zichtbare overstijgt.
Overgave
In zowel spiritualiteit als geloven is er sprake van een soort overgave. Je geeft je over aan iets wat voor jouw gevoel de werkelijkheid omvat. De waarheid ligt voor jou niet alleen in aardse aangelegenheden. Er is iets groters, iets wat betekenis geeft aan wat je doet. Steeds weer afstemmen op die overstijgende dimensie maakt dat je voelt dat het grootte in het kleine zit en andersom.
De een zal dit verhaal aanspreken, voor de ander is het misschien ver van zijn bed. Vertrouwen en geloven spelen echter vast bij ieder wel een bepaalde rol. In Bijbelse kringen hoor je wel over de combinatie Geloof, Hoop en Liefde. Welke rol spelen deze drie in jouw bestaan?